نیکوتین معروف‌ترین ماده موجود در سیگار است که در همه محصولات حاوی تنباکو وجود دارد. این ماده بسیار اعتیاد‌آور بوده و با تغییراتی در نحوه عملکرد مغز ایجاد می‌کند باعث می‌شود تا فرد به آن وابسته شود. این ماده تاثیرات بسیاری بر سلامت فرد سیگاری می گذارد.
تاثیرات نیکوتین بر بدن چگونه است؟
نیکوتین موجود در دود سیگار به سرعت جذب خون می‌شود و در عرض ۱۰ ثانیه به مغز رسیده و بر روی آن تأثیر می‌گذارد. به محض اینکه نیکوتین به مغز برسد منجر به ایجاد تعدادی واکنش شیمیایی می‌شود که احساسات موقتی لذت و تمرکز بیشتر را برمی‌انگیزد. اما همانطور که احتمالا خودتان هم تجربه کرده‌اید این احساسات کوتاه‌مدت بوده و در عرض چند دقیقه فروکش می‌کنند.
این واکنش‌های شیمیایی باعث آزادسازی کاتکول‌آمین‌هایی مانند آدرنالین یعنی همان هورمون هیجان می‌شود که از نظر فیزیکی ضربان قلب و فشار خون را افزایش می‌دهد. هنگامی که چنین اتفاقی می‌افتد، فرد دچار تنفس سریع و ضربان قلب تند می‌شود. آدرنالین همچنین باعث می‌شود تا گلوکز بیشتری وارد جریان خون گردد. نیکوتین همچنین اشتها را کاهش و در بلندمدت منجر به کاهش وزن فرد می‌شود. اما حالا بیایید ببینیم تاثیر نیکوتین بر قسمت‌های مختلف بدن چگونه است.
- مغز
نیکوتین می‌تواند ترکیب شیمیایی مغز را تغییر دهد. این تغییرات خطر ابتلا به اختلالات روانپزشکی مانند اختلال افسردگی و اختلال دوقطبی را افزایش می‌دهد.
- پوست
نیکوتین رگ‌های خونی را منقبض می‌سازد که از رسیدن مواد مغذی به پوست جلوگیری می کند. این فرایند باعث پیری زودرس و پدیدار شدن چین و چروک‌ها در پوست صورت و بدن خواهد شد.
- قلب
نیکوتین علاوه بر افزایش ضربان قلب و فشار خون، شریان‌ها را باریک می‌کند که خطر حمله قلبی را افزایش می‌دهد.
- ریه‌ها
استعمال هر نوع محصول حاوی نیکوتین با دود مانند سیگار، سیگار برگ یا سیگار الکترونیکی (ویپ) ظرفیت ریه‌های شما را در طول زمان محدود می‌کند، که می‌تواند بعداً باعث بیماری‌هایی مانند بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) شود.
نظر کارشناسان در رابطه با نیکوتین چیست؟
تا به امروز مطالعات مختلفی مبنی بر فواید نیکوتین، از جمله کاهش تنش و استرس، بهبود تمرکز، تاثیر این محرک در جلوگیری از زوال شناختی یا آلزایمر، به تاخیر انداختن پیشرفت بیماری پارکینسون و به عنوان یک رویکرد درمانی برای اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) و اسکیزوفرنی انجام شده است.
با این حال، متخصصین بهداشتی و پزشکان همچنان در مورد خطرات نیکوتین هشدار می‌دهند. استفاده از نیکوتین به ویژه توسط نوجوانانی و جوانانی که مغزشان هنوز در حال رشد است (تا سن ۲۵ سالگی) توصیه نمی‌شود. چرایی این امر به خاطر تاثیر منفی این ماده بر بخش‌هایی از مغز که در توجه، حافظه، یادگیری و انعطاف‌پذیری مغز نقش دارند می‌باشد.
یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید به آن توجه داشته باشید این است که اگر قصد ترک سیگار را دارید هیچگاه به سمت سیگارهای الکترونیکی نروید. زیرا بر خلاف تبلیغاتی که ممکن است در جاهای مختلف ببینید، این سیگارها نه تنها شما را از نیکوتین و دخانیات دور نمی‌کنند، بلکه شما را بیشتر به آن وابسته‌تر می‌سازند.
آکادمی اطفال آمریکا (AAP) هشدار می‌دهد که سیگارهای الکترونیکی در حال رواج نسل جدیدی از اعتیاد به نیکوتین در جامعه هستند.
نیکوتین چه مدت زمانی در بدن باقی می‌ماند؟
مدت زمانی که نیکوتین در سیستم بدنی شما باقی می‌ماند به مدت زمان و تعداد دفعاتی دارد که در معرض آن قرار می‌گیرید بستگی دارد. علاوه بر این مورد، نوع مصرف شما نیز در این زمینه تاثیرگذار است. با توجه به نوع محصول حاوی نیکوتین و طریقه مصرف آن، این مدت زمان متغیر خواهد بود. این بدین معناست که مدت زمانی که نیکوتین حاصل از دود سیگار یا سیگار الکترونیکی در بدن می‌ماند با مدت زمانی که نیکوتین ناشی از محصولات تنباکوی بدون دود یا حتی دود دست دوم در بدن می‌ماند متفاوت است.
هر بار که سیگاری می‌کشید، تنباکو می‌جوید و یا دود دست دوم سیگار را استنشاق می‌کنید، نیکوتین وارد جریان خون شما می‌شود. پس از ورود این ماده به جریان خون، آنزیم‌های کبد مقدار زیادی از این نیکوتین را به کوتینین (ماده‌ای که تا ۴۸ ساعت در بدن می‌ماند و می‌توان از طریق آن استفاده یا عدم استفاده فرد از نیکوتین را فهمید) تجزیه می‌کنند که این مواد هم در نهایت از طریق کلیه‌ها به صورت ادرار دفع می‌شوند.
بر اساس بررسی منابع معتبر در سال ۲۰۱۶، کوتینین در مقایسه با سایر ماده‌های حاصل از تجزیه نیکوتین از حساسیت بالاتری برخوردار است. به وسیله آزمایش کوتینین معمولا می‌توان افرادی که سیگار می‌کشند را از افرادی که در معرض غیر مستقیم سیگار یا دود آن قرار گرفته‌اند متمایز ساخت.
بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، نیمه عمر کوتینین حدود 16 ساعت است که البته در برخی از موارد تا 40 ساعت هم طول می‌کشد. نیمه عمر به تعداد ساعاتی اشاره دارد که نیمی از کوتینین از سیستم بدنی شما خارج می‌گردد. به طور کلی متخصصین معتقدند که نیکوتین تا حدود 3 روز در بدن فرد وجود دارد و قابل تشخیص است.
آثار نیکوتین در خون، بزاق و فولیکول مو
غلظت کوتینین موجود در ادرار حدود ۴ تا ۶ برابر بیشتر از پلاسمای موجود در خون یا بزاق است. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که کوتینین حتی تا ۸ هفته پس از مصرف نیکوتین در ادرار قابل تشخیص است. با این حال، روشی که بدن هر فرد برای تولید کوتینین از نیکوتین به کار می‌برد، متفاوت است. شاید برایتان جالب باشد اما عوامل و تفاوت‌های ژنتیکی نیز بر مدت زمانی که کوتینین در بدن شما وجود دارد تاثیرگذار است.
علاوه بر ادرار، نیکوتین را می‌توان در خون و بزاق نیز شناسایی و اندازه‌گیری کرد، اما چون کوتینین نیمه عمر طولانی‌تری دارد، معمولاً آزمایش کوتینین انجام می‌شود. در واقع مدت زمان دقیقی که کوتینین در خون شما قابل تشخیص است به ترکیب ژنتیکی و میزان نیکوتینی که در معرض آن قرار گرفته‌اید بستگی دارد.
میزان نیکوتین موجود در خون شما را می‌توان از طریق آزمایش‌هایی که از نظر کیفی (وجود یا عدم وجود نیکوتین) و کمی (میزان نیکوتین موجود) مشخص کرد. این آزمایش‌ها نیکوتین، کوتینین و یک محصول تجزیه شده دیگر به نام آناباسین را شناسایی می‌کنند.
بر اساس بررسی منابع معتبر در سال ۲۰۲۱، آثار نیکوتین معمولا تا هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از آخرین تماس شما با سیگار یا هر نوع محصول حاوی نیکوتین، در فولیکول‌های موی شما باقی می‌ماند. بنابراین می‌توان از طریق فولیکول‌های مو نیز وجود یا عدم وجود نیکوتین را فهمید اما این آزمایش به اندازه سایر روش‌ها همچون خون، بزاق و ادرار متداول نیست.
عوامل تاثیرگذار بر ماندگاری نیکوتین در بدن
متخصصان و پزشکان بر این باورند که عوامل زیر بر مدت زمانی که نیکوتین و متابولیت‌های آن در سیستم بدن شما قابل تشخیص هستند تاثیر می‌گذارند:
- میزان قرارگیری در معرض نیکوتین
بطور کلی مقدار کوتینین موجود در ادرار با مدت زمان و میزان قرارگیری شما در معرض نیکوتین در ارتباط است.
- عوامل ژنتیکی
ترکیب ژنتیکی هر فردی بر روی متابولیزه کردن متفاوت کوتینین موثر است. برخی از نژادها دیرتر از سایرین نیکوتین را از بدن خود دفع می‌کنند.
- عملکرد کبد
همانطور که اشاره کردیم کوتینین توسط کبد اکسید می‌شود. در نتیجه با توجه به نوع عملکرد کبدتان، بدن شما ممکن است کوتینین را با سرعت متفاوتی متابولیزه کنید.
- سن و سال
اگر بالای ۶۵ سال سن دارید، ممکن است بدن شما مدت زمان بیشتری برای پاک کردن نیکوتین نیاز داشته باشد.
- رژیم غذایی و مصرف دارو
از آنجایی که پاکسازی نیکوتین به کبد شما بستگی دارد، محققان پیش‌بینی می‌کنند که وعده‌های غذایی و داروها ممکن است بر نحوه پردازش نیکوتین توسط بدن شما تاثیر بگذارند.
- تفاوت‌های جنسی و هورمونی
طبق تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۰ انجام شد و افراد را به دو گروه مردان و زنان طبقه‌بندی کرد، مشخص شد که سرعت پاکسازی نیکوتین و کوتینین در زنان بالاتر از مردان است. آن‌ها همچنین دریافتند که استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی باعث پاکسازی سریعتر نیکوتین در بدن زنان می‌شود.
- عملکرد کلیه
نارسایی کلیه می‌تواند سرعت پاکسازی نیکوتین و کوتینین را در بدن کاهش دهد.
چگونه روند پاکسازی نیکوتین از بدن را تسریع بخشیم؟
بهترین راه برای دفع هر چه زودتر نیکوتین از بدن، نوشیدن آب فراوان است. وقتی آب بیشتری می‌نوشید، نیکوتین بیشتری نیز از طریق ادرار از بدن شما دفع می‌شود.
راه دیگر خروج نیکوتین از بدن ورزش و فعالیت بدنی است. ورزش کردن باعث افزایش سرعت متابولیسم یا سوخت و ساز بدن شما می‌شود و در نتیجه بدن شما زودتر از نیکوتین پاک می‌شود. عرقی که از فعالی بدنی شما حاصل می‌شود، نیکوتین و سایر مواد سمی را از بدن شما خارج می‌سازد.
علاوه بر مواردی که اشاره شد، غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان نیز در این روند موثر واقع می‌شوند. آنتی‌اکسیدان‌ها به افزایش سوخت و ساز بدن شما کمک می‌کنند. اما مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان کدامند؟ میوه‌هایی مثل پرتقال و هویج منبع غنی آنتی‌اکسیدان‌ها هستند. این دو ماده خوراکی همچنین حاوی ترکیبات بسیار مفیدی همچون فیبر هستند.
