نیکوتین ماده‌ای محرک است که تقریبا در تمامی محصولات تنباکو و سیگارهای الکترونیکی یافت می‌شود. نیکوتین ماده‌ای محرک است که تقریبا در تمامی محصولات تنباکو و سیگارهای الکترونیکی یافت می‌شود. معروف‌ترین ماده موجود در این محصولات نیکوتین است که به علت اثراتی که بر مغز انسان ایجاد می‌کند، شناخته می‌شود. در واقع این نیکوتین است که باعث ایجاد اعتیاد شدید به سیگار و سایر محصولات حاوی تنباکو می‌شود و کار را برای ترک سیگار دشوار می‌سازد.
در این مقاله به بررسی مقدار نیکوتین موجود در یک عدد سیگار متوسط و سایر محصولات حاوی تنباکو و همچنین مکانیزم عملکردی این ماده در بدن خواهیم پرداخت.
پس اینکه نیکوتین به هر طریقی وارد بدن انسان شد، به سرعت جذب بدن می‌شود. هنگامی که آن را از طریق سیگار، سیگار الکترونیکی، قلیان و … استنشاق می‌کنید، نیکوتین در عرض چند ثانیه از ریه‌های شما وارد جریان خون می‌شود و سپس بلافاصله به مغز شما می‌رسد.
چه موادی در سیگار وجود دارند؟
نیکوتین تنها ماده موجود در سیگار نیست. بر اساس گزارش انجمن ریه آمریکا، یک سیگار خاموش حاوی حدود 600 ماده مختلف است که حداقل ۶۹ مورد از آن‌ها سرطان‌زا هستند.
در اینجا فقط به چند مورد از مواد شیمیایی که در یک سیگار معمولی وجود دارند اشاره می‌کنیم:
- استون
این ماده از خانواده پروپان است و یک عنصر رایج در پاک‌کننده‌های لاک ناخن می‌باشد.
- آمونیاک
این ترکیب شامل نیتروژن و هیدروژن بوده و در بسیاری از شوینده‌ها استفاده می‌شود.
- آرسنیک
آرسنیک یک ماده شیمیایی طبیعی است که در بسیاری از حشره‌کش‌ها و علف‌کش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- بنزن
این ماده به عنوان ماده ترکیب در سوخت استفاده می‌شود و به عنوان یکی از عوامل سرطان‌زای موجود در سیگار شناخته شده است.
- بوتان
این ترکیب قابل اشتعال در نفت خام یافت می شود و معمولا برای روشن کردن آتش از آن استفاده می‌شود.
- مونوکسید کربن
مونوکسید کربن یک گاز بی‌بو است که در دود اگزوز خودروها نیز یافت می‌شود و در سطوح بالا سمی است.
- فرمالدهید
این ماده معمولا به عنوان میکروب‌کش صنعتی و قارچ‌کش استفاده می‌شود و به طور مستقیم با ایجاد سرطان مرتبط است.
- لید
این ماده شیمیایی سمی به دلیل اثرات مخرب بر مغز و سیستم عصبی به ویژه در کودکان شناخته می‌شود.
- تار
تار یا قطران یک مایع غلیظ است که از سوختن مواد مبتنی بر کربن تولید می‌شود و اغلب برای آسفالت جاده‌ها از آن استفاده می‌شود.
چه مقدار نیکوتین در سایر محصولات مرتبط با سیگار وجود دارد؟
مقدار نیکوتین در محصول (به میزان متوسط):
سیگار 13.3-15.4 میلی گرم (سیگارهای بزرگ)
سیگار الکترونیکی 0.5-15.4 میلی گرم (15 پک) – میزان نیکوتین در سیگارهای الکترونیکی ممکن است از برندی به برند دیگر بسیار متفاوت باشد.
پیپ (تنباکو) 30.08-50.89 میلی گرم
تنباکوی جویدنی 144 میلی گرم (قوطی کامل)
قلیان 1.04 میلی گرم (در هر پک)
نیکوتین چه تغییراتی در مغز ایجاد می‌کند؟
مغز شما مانند یک کندوی فعال با میلیاردها نورون است که همیشه اطلاعات را پردازش، ذخیره و ارسال می‌کنند. انتقال پیام‌ها از یک نورون به نورون دیگر به وسیله پیام‌رسان‌های شیمیایی خاصی صورت می‌گیرد که توسط نورون‌ها تولید می‌شوند که به آن‌ها انتقال‌دهنده‌های عصبی (neurotransmitters) گفته می‌شود.
ساختار نیکوتین شبیه به یک انتقال‌دهنده عصبی به نام استیل کولین است. بنابراین هنگامی که نیکوتین جذب بدن می‌شود، این انتقال‌دهنده را شبیه‌سازی می‌کند. این موضوع باعث می‌شود که فعالیت سیگنالینگ در مغز شما هنگام سیگار کشیدن افزایش یابد و احساس انرژی بیشتری کنید.
با گذشت زمان و دریافت منظم نیکوتین توسط مغز، نورون‌های مغزی با افزایش فعالیت خود سعی می‌کنند تا ساخت کمتر گیرنده‌های استیل کولین را جبران کنند. زمانی که که سیگار را ترک می‌کنید و سطح نیکوتین بدن شما کاهش می‌یابد، بدن شما به دنبال راهی برای دریافت این ماده می‌گردد زیرا مغز شما به تنهایی استیل کولین کافی تولید نمی‌کند. علاوه بر این مورد، نیکوتین همچنین توانایی جایگزینی و شبیه‌سازی هورمون دوپامین را نیز دارد. این ماده شیمیایی باعث ایجاد «احساس خوب» در ما می‌شود. هر موقع مغز در موقعیت پاداش و احساسات خود قرار گیرد از خود دوپامین ترشح می‌کند.
به طور خلاصه، نیکوتین عملکردهای شیمیایی مغز شما را تغییر یا به عبارتی دستکاری می‌کند و این موضوعی است که سازمان های بهداشت عمومی و جامعه پزشکی را دچار نگرانی کرده است.
اثرات نیکوتین بر روی سلامتی بدن چیست؟
علاوه بر اینکه نیکوتین یک ماده بالقوه اعتیادآور است و ترکیب شیمیایی مغز شما را تغییر می‌دهد، می‌تواند به طرق مختلف بر سلامت بدن شما نیز تاثیر بگذارد. برخی از اثرات نیکوتین بر روی سلامتی عبارتند از:
- زمانی که نیکوتین وارد جریان خون می‌شود باعث منقبض شدن عروق یا همان رگ‌های خونی می‌شود. این فرایند باعث می‌شود تا جریان خون را در سراسر بدن شما محدود شود. انقباض رگ‌های خونی همچنین به ساختار رگ‌های خونی شما آسیب می‌رساند.
- افزایش فشار خون ناشی از انقباض عروق خونی
- افزایش خطر سکته مغزی و حمله قلبی ناشی از فشار خون بالا و رگ‌های خونی آسیب‌دیده
- افزایش خطر بیماری‌های ریوی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) و برونشیت مزمن به دلیل آسیب به بافت ریه و راه‌های هوایی
- آسیب DNA در سراسر بدن شما که می‌تواند خطر ابتلا به بسیاری از سرطان‌ها از جمله سرطان ریه، دهان، گلو، مثانه، کلیه‌ها، دهانه رحم و همچنین خون (لوسمی) را افزایش دهد.
- سرفه های مداوم به دلیل آسیب به راه‌های هوایی
- کاهش شنوایی ناشی از عدم جریان خون به گوش
- از دست دادن بینایی و افزایش خطر مشکلات چشمی مانند آب سیاه، دژنراسیون ماکولا (تخریب لکه زرد شبکیه) و آب مروارید
- از دست دادن خاصیت ارتجاعی پوست به دلیل کاهش جریان خون که می‌تواند باعث پیری زودرس پوست شود.
- افزایش خطر سقط جنین برای زنان باردار و خطر بالاتر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) در نوزادانی که مادرشان سیگار می‌کشید.
نتیجه‌گیری
نیکوتین یک ماده محرک اعتیادآور است که در سیگار، سیگار برگ، قلیان و بیشتر محصولات حاوی تنباکو یافت می‌شود. این محصولات مختلف دارای سطوح مختلف نیکوتین هستند. مقدار متوسط نیکوتین در یک نخ سیگار حدود 10 تا 12 میلی گرم است. این مقادیر ثابت نبوده و ممکن است از یک برند به برند دیگر متفاوت باشند.
سیگار علاوه بر نیکوتین حاوی صدها ماده دیگر است که بسیاری از آن‌ها می‌توانند برای سلامتی مضر باشند. با وجود اینکه سیگارهای الکترونیکی حاوی تعداد کمتری از مواد مضر هستند، اما همچنان حاوی مواد شیمیایی مرتبط با سرطان هستند.
ترک سیگار یا دخانیات به دلیل اثرات اعتیادآور نیکوتین می‌تواند سخت باشد، اما غیرممکن نیست. در صورتی که آگاهی خود را افزایش دهید و برنامه مناسبی برای ترک داشته باشید می‌توانید به راحتی این مشکل را یکبار برای همیشه حل کنید.
