سیگار بر بسیاری از اعضا و اندامهای بدن از جمله مغز، ریهها، قلب، سیستم ایمنی بدن و … تاثیر میگذارد. بسیاری از افراد بر این باورند که اثرات مخرب سیگار و دود آن فقط به ریهها و دندانها محدود میشود، اما باید به اطلاع شما برسانیم که یکی از مهمترین آثار منفی و مخرب سیگار، آسیب به مغز انسان است. طبق نظرات محققان، مصرف تنباکو آثار بسیار مهمی بر مغز انسان بر جای میگذارد که در برخی از موارد تا مدتها پس از ترک سیگار نیز با باقی میمانند. سالهاست که ارتباط بین مصرف سیگار و بروز بیماریهای مختلف تنفسی مانند بیماری انسدادی مزمن ریه یا سرطان ریه به خوبی شناخته شده است. با این حال، در سالهای گذشته مشخص نبود که اعتیاد به سیگار میتواند اثرات ماندگاری بر انتقال سیگنال در مغز داشته باشد. بیایید به این موضوع بپردازیم.
تاثیر سیگار بر مغز مصرفکنندگان
مطالعات معتبر پزشکی نشان میدهند که تعداد گیرندههای مهم مغز برای انتقال سیگنال مانند گیرنده گلوتامات، در افراد سیگاری تا 30 درصد کاهش مییابد. مصرفکنندگان سابق تنباکو نیز چنین کاهش طولانی مدتی را در این گیرندههای مغز خود نشان میدهند. آگاهی از عوارض و مضرات سیگار امری ضروری و مهم برای همگان است. سالانه پنج میلیون نفر در جهان در اثر مصرف دخانیات جان خود را از دست میدهند و تخمین زده میشود که این آمار تا سال 2030 میلادی به 10 میلیون نفر نیز برسد.
اعتیاد به نیکوتین اغلب مسئلهای جدی است و 90% سیگاریها ترک سیگار و نیکوتین را بسیار دشوار میشمارند. حدود سه چهارم از این افراد سعی میکنند سیگار را ترک کنند، اما فقط تعداد کمی موفق میشوند. بسیاری از افراد در مواجهه با علائم و عوارض ترک سیگار تسلیم میشوند و از ادامه حرکت در مسیر خود جا میزنند. علیرغم تأثیر بسیار زیاد سیگار بر افراد و جامعه، اثرات بلندمدت مصرف نیکوتین بر مغز هنوز به درستی درک نشده است.
بیشتر بخوانید: 78 راه جایگزین برای مواقعی که هوس سیگار کشیدن به سرتان زد!
شایعترین عوارض نیکوتین و سیگار بر روی مغز
- افت یا زوال شناختی
زوال شناختی عارضهای است که معمولا با افزایش سن به طور طبیعی اتفاق میافتد. ممکن است با افزایش سن به طور طبیعی فراموشکارتر شوید یا نتوانید به همان سرعتی که در جوانی فکر میکردید فکر کنید. اما جالب است بدانید که سیگار کشیدن در برخی از افراد باعث تسریع روند زوال شناختی میشود.
مطالعهای در سال 2012، دادههای شناختی بیش از 7000 مرد و زن را در یک دوره 12 ساله مورد بررسی قرار داد که ثابت کرد مسئله زوال شناختی در مردان سیگاری جدیتر و بیشتر از زنان سیگاری میباشد. محققان دریافتند که مردان سیگاری میانسال نسبت به غیرسیگاریها یا زنان سیگاری زوال شناختی سریعتری را تجربه میکنند.
- افزایش خطر ابتلا به زوال عقل
افراد سیگاری همچنین در معرض خطر ابتلا به زوال عقل هستند. به طور کلی زوال عقل موارد زیادی از جمله حافظه، توانایی تفکر، مهارتهای زبانی و کلامی و رفتار را تحت تاثیر قرار میدهد. این مسئله همچنین ممکن است باعث ایجاد تغییرات شخصیتی نیز بشود.
طبق آمار و مطالعات افراد سیگاری 30 درصد بیشتر در معرض ابتلا به زوال عقل هستند. البته ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که ترک سیگار خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش میدهد.
- کاهش حجم مغز
با افزایش سن حجم مغز نیز به طور طبیعی کاهش مییابد. طبق یک مطالعه که در سال 2017 انجام گردید، مشخص گردید که هر چه برای سالهای طولانیتری سیگار بکشید، احتمال بیشتری برای ابتلا به زوال عقل ناشی از افزایش سن خواهید داشت.
محققان دریافتند که سیگار بر یکپارچگی ساختار زیر قشر مغز تأثیر منفی میگذارد. آنها همچنین بر این باورند که افراد سیگاری در مقایسه با غیرسیگاریها در قسمتهای بیشتری از مغز خود دچار کاهش حجم میگردند.
- خطر سکته مغزی
افراد سیگاری بیشتر از افراد غیرسیگاری دچار سکته مغزی میشوند. طبق گزارش CDCTrusted Source، سیگار کشیدن خطر سکته مغزی را در مردان و زنان دو تا چهار برابر افزایش میدهد. هر چه بیشتر سیگار بکشید، خطر سکته مغزی نیز در شما افزایش مییابد. خبر خوب این است که در عرض 5 سال پس از ترک، خطر سکته مغزی مساوی با یک فرد غیرسیگاری خواهد بود.
- افزایش خطر ابتلا به سرطان
سیگار مواد شیمیایی و سمی زیادی را وارد مغز و بدن میکند که برخی از آنها سرطانزا هستند. قرار گرفتن مکرر در معرض تنباکو و دود سیگار باعث ایجاد تغییرات ژنتیکی در ریهها، گلو و مغز میشود که همین تغییرات میتوانند زمینهساز ابتلا به انواع سرطان باشند.
مغز شدیدا به نیکوتین عادت میکند!
پس از مدتی استفاده از سیگار، مغز به دریافت نیکوتین عادت میکند. در واقع میتوان گفت که ایجاد اعتیاد به نیکوتین نوعی فرآیند یادگیری برای مغز است. در زمینه اعتیاد به نیکوتین و سیگار، گلوتامات یا همان ماده پیامرسان مغز، نقش اصلی را در این فرایند ایفا میکند. جالب است بدانید که این امر در مورد اعتیاد به ماده مخدر کوکائین نیز صدق میکند.
محققان این حوزه، با استفاده از روش جدید توموگرافی انتشار پوزیترون، سیستم عملکرد گلوتامات را در دو گروه افراد سیگاری و افرادی که سیگار را ترک کردهاند مورد بررسی قرار دادند. اما نتیجه این آزمایش چه بود؟ در مغز افراد سیگاری، میزان گیرندههای گلوتامات به طور متوسط 20% و حتی در برخی مناطق تا 30 درصد نیز کاهش مییابد. سیگاریهای سابق که به طور متوسط 25 هفته از مصرف و استعمال سیگار خودداری کرده بودند، دچار کاهش 10 تا 20 درصدی گیرنده گلوتامات بودند.
این تغییر در سیستم گلوتامات در افراد سیگاری از نظر وسعت و گسترش موضعی بسیار بیشتر از آنچه قبلاً متصور بودیم، میباشد. نکته جالب توجه و مهم این است که بازیابی سیستم گلوتامات زمان بسیار زیادی به طول میانجامد. بنابراین افرادی که به تازگی سیگار را ترک کردهاند باید برای عادیسازی این مورد صبر کنند.
نیکوتین باعث ایجاد یک اثر تحریککننده و آرامبخش در مغز میشود و همین مسئله باعث میشود تا توانایی تمرکز افراد در کوتاهمدت بهبود یابد. البته اگر خودتان سیگاری باشید به خوبی میدانید که این اثرات مثبت، بسیار کوتاه مدت بوده و خیلی زود ضعیف میشوند. بنابراین هر چند ساعت یکبار، برای بازیابی احساس خوب و تمرکزتان احتیاج به دریافت نیکوتین دارید. ترک نیکوتین اغلب منجر به علائم زیر میگردد:
- بیقراری
- عصبانیت
- اضطراب
- بیحالی
- سرگیجه و سردرد
- مشکلات و اختلالات خواب
- مشکل در تمرکز
- احساس گرسنگی و افزایش وزن