قطران سیگار یک ماده شیمیایی است که هنگام سوزاندن تنباکو و سیگار تولید می‌شود. قطران سیگار حاوی مواد شیمیایی سرطان‌زایی است که در صورت استنشاق، خطرات زیادی ریه‌ها را تهدید خواهد کرد و باعث ایجاد مشکلاتی جدی در سلامتی افراد خواهد شد. در این مقاله به بررسی خطرات ناشی از قطران سیگار، سیگارهای سبک، دود دست دوم، سیگارهای الکترونیکی و دود دست سوم می‌پردازیم.
قطران یا تار سیگار چیست؟
قطران سیگار یا تار اصطلاحی است که برای توصیف ذرات شیمیایی سمی به جا مانده از سوزش تنباکو استفاده می‌شود. این ماده قهوه‌ای رنگ و چسبنده باعث می‌شود تا رنگ دندان‌ها و انگشتان سیگاری‌ها تبدیل به زرد مایل به قهوه‌ای شود. قطران حاوی ذرات سرطان‌زا است. قطران با باریک کردن برونشیول‌های تنفسی ریه که اکسیژن را جذب می‌کنند به ریه‌های شما آسیب می‌زنند.
این ماده همچنین به مژک‌های میکروسکوپی موسوم به (سیلیا) که از ریه‌های شما در برابر آلودگی و عفونت محافظت می‌کنند آسیب می‌رساند. این فرایند منجر به طیف وسیعی از بیماری‌های ریوی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) و آمفیزم می‌شود.
جالب است بدانید که به طور کلی تنباکو به دلیل وجود سه ماده ذیل به عنوان عامل خطر شناخته می‌شود:
- کربن مونوکسید
- نیکوتین
- قطران یا تار
نیکوتین ماده شیمیایی اعتیادآوری است که در سیگار وجود دارد، اما قطران مسئول بزرگترین خطرات سلامتی از جمله بسیاری از سرطان‌ها می‌باشد. قطران در هر محصول تنباکویی که هنگام مصرف سوزانده می‌شود وجود دارد. با سوختن مواد دارای تنباکو، سطح قطران نیز افزایش می‌یابد. احتمالا شما هم تا الآن جمله “بهتر است سیگار را تا آخر مصرف نکنید” را شنیدید. آخرین پٌک‌های سیگارتان، دو برابر بیشتر از پک‌های اول شما حاوی قطران هستند، پس به همان میزان هم آسیب آن دوچندان می‌شود.
قطران موجود در دود سیگار مژک‌های ریه را فلج کرده و باعث ایجاد بیماری‌های ریوی مانند آمفیزم، برونشیت مزمن و سرطان ریه می‌شود. میزان قطران در سیگار از ۳۸ میلی گرم و ۲.۷ میلی گرم نیکوتین در سال 1954 به 12 تا 0.95 میلی گرم کاهش یافت. اما امروزه همچنان در همان سطح زیاد خود باقی مانده است.
مطلب پیشنهادی: مقدار نیکوتین موجود در سیگار و سایر محصولات تنباکو چقدر است؟
خطرات قطران یا تار سیگار برای سلامتی چیست؟
تا اینجای کار با قطران سیگار و ماهیت مضر آن آشنا شدید. حال ممکن است برای شما سوال پیش بیاید که مضرات این ماده برای سلامتی افراد چیست؟ در جواب باید بگوییم که دود تنباکو حاوی بیش از 7000 نوع ماده شیمیایی است که بخش عظیمی از آن‌ها در قطران سیگار یافت می‌شود. این ماده بر روی اندام‌های مهمی از جمله ریه‌ها، مغز و … تاثیر می‌گذارد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
بیشتر بخوانید: بیماری‌ها و عوارض سیگار
1.تاثیر قطران بر ریه‌ها
قطران موجود در دود سیگار هنگام استنشاق در داخل ریه‌ها جمع می‌شود و با گذشت زمان، بافت ریه‌ها که صورتی و سالم است به رنگ خاکستری در‌می‌آید و در نهایت با تجمع قطران بیشتر، سیاه می‌شود.
اثر اولیه این ماده بر ریه‌ها این است که قطران، موجب فلج شدن مژک‌های ورودی ریه شده و به مرور زمان آن‌ها را از بین می‌برد. مژک‌ها نقش حفاظت و به دام انداختن آلودگی‌ها را دارند، اما زمانی که آسیب ببینند، سموم موجود در تار سیگار می‌توانند به عمق ریه ها نفوذ کنند. برخی از این سموم مجددا هنگام بازدم یا سرفه ترشح و از بدن خارج می‌شوند، اما برخی دیگر در ریه‌ها باقی می‌مانند و در نهایت، منجر به بیماری‌های ریه مانند آمفیزم، برونشیت و سرطان ریه می‌شوند.
2.افزایش خطر ابتلا به سرطان
قطران سیگار فقط روی ریه‌های شما تأثیر نمی‌گذارد. از قسمت ریه، سموم به جریان خون نیز منتقل می‌شوند و شروع به حرکت به سایر قسمت‌های بدن شما می‌کنند. از آنجایی که دود مستقیماً از طریق دهان وارد بدن می‌شود، قطران سیگار نیز می‌تواند باعث سرطان دهان نیز شود.
3.اثرات قطران بر روی مغز
همانطور که می‌دانید که سیگار اثرات منفی زیادی بر مغز دارد، اما این فقط خود سیگاری‌ها نیستند که تحت تأثیر این تبعات منفی قرار می‌گیرند. حتی قرارگیری محدود در معرض مواد شیمیایی موجود در دود سیگار هم منجر به تغییراتی در مغز می‌شود. پس حتی افراد غیر سیگاری هم در معرض خطر قرار می‌گیرند. از اثرات مخرب سیگار بر مغز می‌توان به نقص در یادگیری، اختلالات حافظه، مهارت‌های اجرایی، سرعت پردازش و هوش عمومی اشاره کرد.
سایر مشکلات سلامتی و بهداشتی ناشی از قطران
سموم حاصل از قطران می‌تواند بر تک تک اندام‌های شما تأثیر بگذارد. علاوه بر سرطان، سموم قطران باعث ایجاد لکه‌های زرد و قهوه‌ای روی انگشتان و دندان‌های افراد سیگاری می‌شوند. سایر موارد بهداشتی عبارتند از:
4.دیابت
5.بیماری لثه
6.بیماری قلبی
7.ناباروری و مشکلات جنسی
قطران موجود در سیگارهای لایت و سیگار الکترونیکی چقدر است؟
فیلترهای سیگار برای اولین بار در دهه 1950، زمانی که گزارش شد که قطران موجود در تنباکو باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه می‌شود وارد بازار شدند. ایده این بود که این فیلتر، تار و نیکوتین مضر سیگار را به دام بیندازد، اما این طرح هرگز آنطور که انتظار می‌رفت عملی نشد. هنوز هم سم زیادی وارد ریه‌های افراد سیگاری می‌شود و آن‌ها را در معرض ابتلا به بیماری‌های خطرناک قرار می‌دهد.
سیگارهای که مقدار قطران کمتری دارند به عنوان سیگارهای “کم بازده” شناخته می‌شوند اما حتی این برچسب هم چیزی از مضرات آن‌ها کم نمی‌کند. قرار دادن این برچسب ها برای این بود که افراد سیگاری فکر کنند این محصولات سالم‌تر از سیگارهای معمولی دیگر هستند. فیلترهای موجود در سیگارهای کم بازده نیز دارای سوراخ‌های هوای بیشتری نسبت به فیلترهای معمولی هستند. این کار چندان مفید نیست زیرا بسیاری از سیگاری‌ها به طور ناخواسته آن فیلترها را هنگام نگه داشتن سیگار می‌پوشانند.
جالب است بدانید که اغلب افراد سیگاری، بسیار عمیق سیگار را استنشاق می‌کنند و کسانی که از سیگارهای لایت و کم‌بازده استفاده می‌کنند، معمولا پٌک‌های عمیق‌تری به سیگار می‌زنند تا مقدار نیکوتین مورد نیاز خود را تامین کنند. در نتیجه این کار باعث می‌شود تا تعداد بیشتری سیگار بکشند.
در مورد سیگار الکترونیکی باید بگوییم که از آنجایی که سیگارهای الکترونیکی حاوی تنباکو نیستند، تار یا قطران ندارند. با این حال، سازمان بهداشت هنوز هم آن‌ها را جزو محصولات تنباکو به حساب می‌آورد. با اینکه آن‌ها حاوی قطران نیستند، اما خطرات خاص خود را دارند. آن‌ها حاوی نیکوتین و مواد دیگری هستند که به خودی خود باعث سرطان، بیماری‌های ریوی و قلبی می‌شوند.
قطران سیگار و دود دست سوم
حضور در یک محیط با افراد سیگاری نیز خطرناک است و باعث بیماری و حتی گاه سکته مغزی در برخی افراد هم می‌شود. قطران سیگار و دود دست سوم حاوی مواد شیمیایی مشابه هستند. سموم قهوه‌ای و چسبناک به جا مانده از فیلترهای سیگار روی سطوح می‌نشینند و در جای خود باقی می‌مانند.
دود دست سوم علاوه بر مواد تشکیل دهنده قطران سیگار، شامل مواد شیمیایی موجود در هوا نیز می‌شود که پس از مصرف سیگار برای مدتی در هوا باقی می‌مانند. دود سیگار برای همه کسانی که با آن در تماس‌اند خطرناک است. به ویژه برای کودکان کوچکی که سطوح آلوده را لمس و سپس انگشتان خود را در دهان قرار می‌دهند.
بیشتر بخوانید: دود دست اول، دست دوم و دست سوم سیگار چیست؟
سخن پایانی
قطران سیگار، ماده‌ای سمی و سرطان‌زاست و هر جا که دود تنباکو وجود داشته باشد قطران هم وجود دارد. بهترین راه برای حذف این خطر از زندگی خود، پرهیز از حضور در مکان‌های سرپوشیده‌ای که در آن سیگار مصرف مانند اتومبیل با شیشه‌های بالا یا اتاق‌های بدون پنجره می‌شود است. اگر خودتان سیگار می‌کشید، حتما هر چه زودتر برای ترک آن برنامه ریزی کنید.
به محض آنکه اراده کنید، منابع مختلفی برای کمک به شما در مسیر ترک سیگار در دسترس قرار می‌گیرد. اگر تصمیم دارید تا استعمال دخانیات را ترک کنید، منابعی هستند که به شما کمک کنند. ترک سیگار می‌تواند زمان بر باشد اما شما می‌توانید با کسب اطلاعات بیشتر در مورد علائم و عوارض ترک سیگار که ممکن است در مسیر خود با آن‌ها مواجه شوید را به دست آورده و با انجام اقدامات لازم متناسب با آن‌ها، شانس خود را برای موفقیت افزایش دهید.
